«مدل مفهومی متدولوژی علمی و متدولوژی طراحی در فرآیند تفکر» در نشست پایانی ازسلسله نشستهای «تفکر و نگرش منسجم: اندیشه پژوهش» با حضور دکتر داریوش محجوبی، ارائه گردید.
استاد دانشگاه تگزاس آمریکا در ابتدای جلسه با مروری بر مباحث دو نشست قبلی به معرفی متدولوژی طراحی (منسجم) در فرآیند تفکر پرداختند و به منظور تبیین دقیقتر موضوع برخی ویژگیهای این روش را با متدولوژی علمی مورد مقایسه قرار دادند.
به تعبیر ایشان روش بررسی و شیوه دریافت اطلاعات در روش علمی بر پایه مشاهده ، تجربه، تکرارپذیری و اندازه گیری است؛ در حالیکه در متدولوژی طراحی علاوه بر موارد فوق تخیل، شهود و تصور نیز نقش کلیدی دارد. از سوی دیگر مدل پایه در روش علمی «مدل جعبه سیاه» است که بر اساس منطق صوری و منطق یونانی عمل میکند، اما در متدولوژی طراحی با در نظر گرفتن عنصر «خلاقیت»، مدل پایه «مدل جعبه خاکستری» است. متدولوژی علمی بر پایه علم نجوم و تئوریهای برآمده از روش بررسی مشاهدهای و روش استدلال تجزیهای شکل گرفته که در نهایت به علم و دانش منجر می شود در حالیکه متدولوژی طراحی بر اساس تئوریهای پیشیین و بر پایه مدل لوزی «وَن دِ وَن» (Van De Van Dimond Model ) شکل گرفته است. مدل «وَن دِ وَن» بر پایه تعاملات بین چهار عنصر تئوری Theory، راه حلSolution ، مدل Model و واقعیت Reality(Phenomenon) استوار است.
این مدل در سالهای اخیر از سوی دکتر داریوش محجوبی دچار تغییرات و بازنگریهایی شده که در مجامع علمی در سطح جهانی مطرح و مورد تأیید صاحبنظران این حوزه قرار گرفته است. استاد دانشگاه تگزاس آمریکا در ادامه به شرح و بسط ابعاد و زوایای مختلف مدل پیشنهادی خود پرداختند و در این میان به سوالات حاضرین پاسخ گفتند.
در پایان ایشان جمع بندی سه نشست را در الگویی مفهومی ترسیم نموده و بیان کردند که به طور کلی ما با دو نوع پارادایم فکری غالب در جهان کنونی مواجهایم که یکی متدولوژی علمی و دیگری متدولوژی منسجم یا طراحی است. روش علمی با بررسیهای ناب و پژوهش به علم، تاریخ و هنر ختم میشود که نوگرایی (Novelty) یا به تعبیری نوآوری بدون کاربرد را به دنبال دارد. از سوی دیگر روش طراحی با انجام بررسیهای کاربردی به طراحی و اجرا میپردازد و در نهایت به نوآوری (Innovation) که مفهومی کاربردی است منجر می شود.
در حقیقت باید گفت که تفاوت میان این دو پارادایم تفاوتی بنیادین و ساختاری است که میبایست مورد شناسایی دقیق قرار گرفته و حوزه عملکردی هر یک مشخص گردد تا بیشترین میزان کارآمدی را در عمل به دنبال داشته باشد.